Beschrijving vier gebieden van landgoed de Batenborgh
Landgoed de Batenborgh ligt verspreid over vier gebieden in het buitengebied van de gemeenten Winterswijk en Oost-Gelre (Lichtenvoorde). Deze zijn:
Buitengebied Winterswijk (de nummers 1, 2 en 3 liggen aaneengesloten)
- Rommelgebergte | 1
- Arresveld | 2
- Grotersweg, beekdal van de bovenloop van de Muldersbeek | 3
- Corle | Mentinkweg | Tuunterveld, in beekdal benedenloop Muldersbeek | 4
- Miste | Misterweg bij Boven Slinge | 5
Buitengebied Lichtenvoorde (gemeente Oost Gelre)
- Lievelde (aan kruising Voshuttendijk en Nieuwendijk, gemeente Oost Gelre | Lichtenvoorde) | 6
1. Rommelgebergte | Meekertweg
Ligging
De percelen van landgoed de Batenborgh in het Rommelgebergte liggen aan de Meekertweg en het fietspad over de oude spoorbaan naar Groenlo. Het natura 2000-gebied Korenburgerveen ligt 500 meter verder in het westen. Aan de noordkant van de Meekertweg ligt Bungalowpark ’t Rommelgebergte.
Kenmerken
Dit deel van het landgoed beslaat ca. 7 ha. waarvan ca. 2,5 ha bos. Het hoogste punt ligt op 31,7 meter en het laagste op 29,2 meter boven NAP.
Geologie, bodemvorming en landschappelijke ontwikkeling.
Het Rommelgebergte is oorspronkelijk een stuifzandgebied ten noordwesten van Winterswijk met overwegend haarpodzolgronden. Dit is in het Oost-Nederlandse plateaulandschap relatief zeldzaam. De gronden zijn ontwikkeld in jong dekzand en liggen nu vrijwel geheel onder bos.
Functies en natuur
De bosjes aan de noord- en zuidkant van het perceel behoren tot het Gelders natuur Netwerk en hebben de aanduiding ‘EHS Natuur’ en zijn mede bestemd voor het beschermen en ontwikkelen van landschappelijke en ecologische waarden. Het weiland heeft een agrarische bestemming en wordt beheerd als botanisch waardevol hooiland. Deze percelen in het Rommelgebergte worden aangeduid als ‘waardevol landschap’ en ‘reconstructiewetzone – extensiveringsgebied’ en liggen in de Groene Ontwikkelingszone (GO).
Beheer als natuur-rustgebied, exploitatie en toezicht
Het weiland is verpacht en wordt extensief beheerd. Het landgoed streeft voor deze percelen naar de bescherming en ontwikkeling van de landschappelijke en ecologische waarden. Zo vervangen we naaldhout door loofhout en hebben we op open plekken bosplantsoen aangeplant.
| Natuur-rustgebied. Omgevallen bomen laten we bewust liggen omdat we daarmee de natuur verrijken. Dood hout is noodzakelijk voor een gezond en soortenrijk bos. Tal van dieren en planten zijn voor hun voortbestaan afhankelijk van dood hout zoals spechten, vleermuizen en vele insecten- en paddestoelensoorten. Dood hout is voedsel voor veel insecten die op hun beurt weer vogels aantrekken. En paddestoelen houden van het vochtige hout en zorgen dat alle mineralen weer beschikbaar komen voor planten. De meeste van onze bossen nemen meer CO2 op dan ze vrijgeven. |
Om de dieren en dit proces niet te verstoren houden we dit natuur-rustgebied gebied afgesloten voor bezoekers. We hopen dat u hiervoor begrip heeft. De pachter, jager, Boa en wijkagent zijn betrokken bij handhaving en toezicht. Bijv. om illegale storting van afval, wildcrossers, loslopende honden en houtroof tegen te gaan.
2. Arresveld
Ligging op een es
Een groot deel van landgoed de Batenborgh ligt van oudsher op het Arresveld, aan de zuid-westkant van de Groenloseweg en ten westen van het Streekziekenhuis (SKB) en het Beatrixpark.
De percelen zijn deels bereikbaar via de Arrisveldweg, Tuberweg, een zijweg van de rotonde bij de Morskersdriehuisweg en ook via de Morgenzonweg. Vanaf het fietspad naar Groenlo loopt er ook een oud klompenpad / zandpad richting de spoorwegovergang bij de Arrasveldweg–Dollemansweg, dat al eeuwenlang gebruikt wordt.
De es wordt doorsneden door een verhoogd liggend fietspad over de oude spoorbaan naar Groenlo en de spoorlijn van Winterswijk naar Zutphen. Onder het gebied door loopt een gasleiding en er overheen lopen hoogspanningsleidingen.
Het gebied ligt direct tegen het Gelders Natuurnetwerk GNN aan, maar maakt hiervan geen deel uit. Het Natura 2000 gebied het Korenburgerveen ligt één km. naar westen. Aan de zuidkant liggen de omgrachte scholtenboerderij Groters en het voormalige landgoed Mentink (nu van Natuurmonumenten)
Kenmerken
Dit deel van het landgoed beslaat ca. 14 ha. van de open es dat goed herkenbaar is door de karakteristieke bolle ligging en omzoming door houtwallen op de steilranden. Het hoogste punt van de es ligt op 32,2 meter en het laagste op 30,7 meter boven NAP. De gemiddeld hoogste grondwaterstand is dieper dan 140 cm en de gemiddeld laagste grondwaterstand dieper dan 160 cm beneden maaiveld. (met recht van overpad naar de Groenloseweg).
Geologie, bodemvorming, landschappelijke ontwikkeling en cultuurhistorie
Het Arresveld is een oud cultuurareaal dat waarschijnlijk al in de vroege Middeleeuwen in gebruik was als akker. Het ligt op een west-oost georiënteerde dekzandrug. Er is hier eigenlijk geen sprake van één grote dekzandrug maar een reliëfrijk gebied met dekzandkopjes, ruggen en laagtes. Dit reliëf is gemaskeerd door het later opgebrachte plaggendek. Deze es heeft precies tussen twee veenmoerassen in gelegen. In het dekzand zijn veldpodzolgronden in zwak siltig, fijn zand ontwikkeld, afgedekt door een humeuze bovengrond dat varieert in dikte van 40 tot 135 cm. (zwarte enkeerdgronden) .
Rond deze es kunnen sporen en restanten van een houtwal worden verwacht. Deze houtwal dateert minimaal uit de Nieuwe tijd (vanaf 1500), maar kan ook eerder zijn aangelegd in de Late Middeleeuwen. Een hoge verwachting is toegekend voor een nederzettingsterrein uit de IJzertijd en (Neolithicum – Bronstijd) en jongere resten (Romeinse tijd – Volle Middeleeuwen).
| Plaggendekken op es. Plaggendekken zijn ontstaan, doordat in Oost-Nederland vanaf ca. de 16e eeuw op grote schaal het systeem van potstalbemesting is toegepast. Plaggen worden met mest van het vee vermengd en op de akkers uitgespreid om de bodem vruchtbaarder te maken. In de loop van de tijd is een plaggendek op de oorspronkelijke bodem ontstaan. |
Functies en natuur
Het Arresveld heeft de bestemming agrarisch – cultuuurlandschap met archeologische verwachtingswaarde 1, 2 resp. 3. Deze percelen worden aan geduid als ‘waardevol landschap’ en ‘reconstructiewetzone – extensiveringsgebied’. Het heeft de functie van akkerbouwland waarop voornamelijk mais wordt verbouwd. Daaraan is nu gedeeltelijk de functie zonnepark toegevoegd.
Buiten de houtwallen hebben deze percelen momenteel weinig natuurwaarde. In dit gebied komen nu zoogdieren voor als ree, haas, konijn en muizen.
| Steilranden en houtwallen bij het Arresveld. Rond kampen en essen, op de overgang naar de lager gelegen gronden, werden vanouds wallen aangelegd die dienden om het wild en vee buiten de akkers te houden. De wal werd opgeworpen door aan de buitenzijde (de kant van het bos of de heide) een diepe greppel te graven, zodat een aanzienlijk hoogteverschil tot wel 2 meter ontstond. In Winterswijk had (en heeft) deze greppel in natte perioden vaak nog een watervoerende functie. Om de barrièrewerking nog te vergroten waren de wallen onder andere met dicht eikenhout beplant, dat werd gebruikt als hakhout. Waarschijnlijk stammen de oudste wallen uit de Late Middeleeuwen. In de Vroege Middeleeuwen werd vaak nog gewerkt met gevlochten tijdelijke omheiningen, die gemakkelijk aan te leggen waren. Aan de binnenzijde werd de wal ogenschijnlijk steeds lager door de geleidelijke ophoging van de akker door plaggenbemesting. Aan de buitenzijde bleef het wallichaam dezelfde hoogte behouden, waardoor de steilrand bleef bestaan. De oude wal werd dan een begroeide rand met houtwallen, singels of hagen. De meeste houtwallen en hagen zijn inmiddels verdwenen door ze geleidelijk in de akker te ploegen en machinaal agrarisch gebruik. Het grootste deel van de esranden vormt nu niet meer dan een zwakke glooiing in het landschap maar ongeveer een derde deel is nog in meerdere of mindere mate als duidelijk herkenbare steilrand aanwezig, zoals bij het Arresveld. |
Beheer, exploitatie en toezicht
Het gebied wordt intensief beheerd als normaal akkerland resp. het zuidelijk deel beheerd als zonnepark. Voor de houtwal langs de es streeft het landgoed de bescherming en ontwikkeling van de landschappelijke en ecologische waarden na. Daarom is dit gebied ook niet opengesteld. Nieuwe aanplant in deze randen heeft veel te lijden gehad van de droogte van de laatste jaren (2018-2020). Voor de boeren is er een recht van overpad van en naar de Groenlose weg (bij de nieuwe rotonde).
Over de naam, wat is het nu Arresveld of Arrisveld?, zie apart artikel (Pdf).
3. Grotersweg | beekdal van de bovenloop van de Muldersbeek
Ligging
De ca. een meter lager gelegen percelen ten zuiden van het Arresveld bevinden zich in het beekdal van de bovenloop van de Muldersbeek. Ze liggen aan de Grotersweg, Tuberweg en aan het fietspad naar Groenlo, in het verlengde van de Morgenzonweg. In het oosten liggen het streekziekenhuis SKB en het Beatrixpark en in het zuiden loopt de Grotersweg.
Kenmerken
Dit deel omvat ruim 4 ha. grond. Het hoogste deel – het maaiveld ligt hier ruim een 1 meter lager dan op de es – op 31,3 meter boven NAP en het laagste deel op 29,7 meter.
Functies en natuur
Deze percelen hebben de bestemming agrarisch – cultuurlandschap met archeologische verwachtings waarde 3 resp. 4. Ze worden aan geduid als ‘waardevol landschap’ en ‘reconstructiewetzone – extensiveringsgebied’. Ze hebben momenteel weinig natuurwaarde en de functie van weiland. Daaraan is nu gedeeltelijk de functie zonnepark toegevoegd.
Geologie, bodemvorming, landschappelijke ontwikkeling en cultuurhistorie
Het gebied in het beekdal ligt in een zone met dekzandwelvingen en ligt relatief laag ten opzichte van de noordelijk gelegen dekzandrug. Het terrein wordt gekenmerkt door laarpodzolgronden, wat aangeeft dat de humeuze bovengrond hier minder dik is, namelijk 30 – 50 cm. De bodemtypen die in het beekdal voorkomen zijn hoofdzakelijk beekeerdgronden met een leemarme en zwak lemige fijnzandige textuur en een zavel- of kleidek. De opeenvolging van beekdalgronden is zeer representatief voor de beekdalen van het Oost-Nederlands plateau. Het grondwater staat wat minder diep dan op de es. De gemiddeld hoogste grondwaterstand ligt tussen 40 – 80 cm en de gemiddeld laagste grondwaterstand dieper dan 120 cm beneden het maaiveld.
Beheer, exploitatie en toezicht
Dit gebied wordt intensief beheerd als normaal akkerland resp. het noordelijk deel beheerd als zonnepark.
4. Corle | beekdal benedenloop Muldersbeek
Ligging
Een perceel ligt op het Tuunterveld, in de voormalige Westdorpbuurt, in het beekdal, aan de benedenloop van de Muldersbeek (Koelveen waterleiding). Het ligt tussen de Corleseweg in het zuiden en de Mentinkweg in het noorden. Het is vanuit het oosten toegankelijk (recht van overpad) vanaf de Mentinkweg (via zandweg). Het ligt op ca. 1 km ten zuidoosten van het kerngebied van het landgoed.
Kenmerken
Het perceel is ca. 1,6 ha. groot. Het laagste punt van het maaiveld ligt op 28,3 meter en het hoogste op 28,3 meter boven NAP. Het Tuunterveld is een heide- en broekontginningenlandschap tussen Winterswijk en het Korenburgerveen. Het gebied is zeer gradiëntrijk door de lage natte gebieden in het veen en de omgeving van de Corleseweg en het hooggelegen Rommelgebergte. Het gebied is grootschalig van karakter met boscomplexen en open velden.
Geologie, bodemvorming, landschappelijke ontwikkeling en cultuurhistorie
Het gaat hier om Veldpodzolgronden met leemarm en zwak lemig fijn zand.
Functies en natuur
Dit gebied heeft de bestemming agrarisch – cultuuurlandschap met archeologische verwachtings waarde 3 resp. 4 en wordt aan geduid als ‘waardevol landschap’ en ‘reconstructiewetzone – extensiveringsgebied’. Het heeft de bestemming ‘natte natuur’ en ‘EHS Natuur’ (en dit deel van het landgoed behoort dus ook tot het Gelders natuur Netwerk). Het is mede bestemd voor het beschermen en ontwikkelen van landschappelijke en ecologische waarden.
Beheer, exploitatie en toezicht
Dit perceel wordt intensief beheerd als normaal akkerbouwland.
5. Miste | Misterweg bij Boven Slinge
Ligging
Dit perceel ligt ten oosten van beek ‘Elzen waterleiding’, aan de Misterweg (tegenover nr 203a |Rensink), even ten westen van de kruising met de Boven Slinge. Het ligt op ca. 4 km ten zuidoosten van het kerngebied van het landgoed.
Kenmerken
Het perceel beslaat ca. 1 ha en het maaiveld ligt op 28 meter boven NAP.
Geologie, bodemvorming, landschappelijke ontwikkeling en cultuurhistorie
Hier liggen Beekeerdgronden, met lemig fijn zand.
Functies en natuur
Dit gebied heeft de bestemming agrarisch – cultuuurlandschap met archeologische verwachtings waarde 1, 3 resp. 4. En heeft de gebiedsaanduiding ‘waardevol landschap’, ‘reconstructiewetzone – verwevingsgebied’ en ‘natte natuur’.
Beheer, exploitatie en toezicht
Dit perceel wordt intensief beheerd als normaal akkerbouwland.
6. Mariakapel | Lievelde
Zie aparte pagina.
Literatuur en bronnen:
Op deze pagina is m.n. gebruik gemaakt van de volgende bronnen:
- Een goed voor de eeuwigheid – de Gelderse Vicarie Sancti Nicolai, 1501-2001. C. Gietman, A. Verschoor. Westervoort: uitgeverij Van Gruting. 2001. ISBN 90 75879 14 8. 264 pagina’s
- Inrichtingsplan Zonneveld Arresveld Winterswijk, Eelerwoude, januari 2020
- Archeologisch bureauonderzoek Zonnepark Arrasveldweg te Winterwijk, KSP Archeologie, 16 september 2019
- Bestemmingsplan ‘Integrale herziening buitengebied Winterswijk’, vastgesteld op 27 januari 2011.
- Consolidatieplan Buitengebied Oost Gelre 2018, vastgesteld op 21 juni 2018
- Archeologisch Basis Register